GÜNÜMÜZE KADAR ÇARPITILARAK ANLATILAN 1711 OSMANLI -RUS SAVAŞI -PRUT ANTLAŞMASI VE BALTACI MEHMET PAŞA
Tarihte, Osmanlı-Rus mücadelesi içerisinde yer alan on büyük savaşın en önemlilerinden biri Prut savaşı Temmuz 1711'de gerçekleşmiştir. Bu savaş Osmanlılar tarafından yeterince değerlendirilmiş olsaydı ,Ruslar ve Çar 1.Deli Petro esir alınarak imha edilmiş olacaktı. Böylece Rus ve Dünya tarihi bir başka türlü yazılacaktı. Rusya 17. yy sonlarına gelindiğinde iyice güçlenmiş, Osmanlı Devletine de düşmanlığını açıkça göstermeye başlamıştı. Bu sırada Rusya’nın başında Çar 1.Petro bulunuyordu. Osmanlı devleti 1683 2.Viyana kuşatmasında yenilince Avrupalı devletler Türkleri Avrupa’dan atmak için Papanın teşvikiyle Kutsal İttifak kurulmuş, Çar Petro'da bu ittifaka katılmıştı. Böylece Osmanlıya saldırmanın fırsatını yakalamıştı. Amacı önce Karadeniz’e inmek, mümkünse Osmanlıyı Balkanlardan atmak hatta İstanbul'u ele geçirmek ve Akdeniz'e (sıcak denizlere inmek) inmeyi hedefliyordu.
Kutsal ittifakı fırsat bilerek 1689'da Kırım'a saldırdı ise de başarısız oldu.1695'te Azak kalesine saldırdı, yine mağlup oldu. Fakat 1696'da Azak üzerine Don ırmağı üzerinden deniz gücü ile saldırınca burayı Osmanlıdan almayı başardı. Aradenize inmeye hazırlanırken, Osmanlı Devleti 1699 Karlofça antlaşmasını imzalamıştı. Çar Petro'nun arzusu suya düşünce ,Osmanlı Devleti ile 1700 İstanbul Antlaşmasını imzalamıştı. Çar Petro bu sefer Baltık denizine egemen olmak için İsveç'e saldırdı. İsveç Kralı 12.Şarl'a yenildi ise de 1709 da ikinci bir sefer saldırarak İsveç Kralını Poltava da mağlup etti. İsveç Kralı kaçarak Osmanlıya sığınmıştı. Osmanlıda Bender kalesinde oturmasına izin vermişti.
12.Şarl Osmanlıyı Rusya'ya karşı savaşa tahrik ediyordu. Osmanlının yardımı ile Çar'ı mağlup etmeyi planlıyordu. Bu nedenle İstanbul’a General Ponyatovisky'i elçi olarak göndermişti. Osmanlı-İsveç ittifakı yaparak Çar Petro'nun işini bitirmek istiyordu. Fakat Osmanlı devleti bu işi ciddiye almamıştı. Ancak bu ittifakın önemini kavrayan Çorlulu Ali Paşa, Kırım Hanına gizlice emir göndererek İsveç Kralına yardım etmesini istemişti. Rusya ile Savaşa henüz taraftar olan Padişah 3.Ahmet bu girişimi engellemişti. Eğer Kırım Hanı 50 bin atlı ile İsveç Kralına yardıma gönderilse Çar Petro kesin mağlup olacak belkide bugünkü Rusya olmayacaktı. Osmanlı devleti bu hatasının faturasını iki sene sonra 1711'de Rusya ya savaş ilan ederek ödeyecekti.
Sultan 3.Ahmet in Rusya ya harp ilan etmesinde 1.Petro'nun Osmanlıya karşı hazırlanmasını bilmesi ve Rus askerlerinin 12.Şarl ı takip için Osmanlı sınırlarını geçerek müslümanları öldürmeleri ve yağmalamaları en önemli nedenlerdendi. Ayrıca Rus Çarı'nın Osmanlı içindeki hristiyan halkı Osmanlı aleyhine kışkırtmasıda etkili olmuştur. Deli Petro hristiyanların Osmanlıya karşı kışkırtmak amacıyla Eflak ve Boğdan Voyvodalarını kendi yanına çekmeyi başarmıştı. Osmanlı Devletide görüşü alınmak üzere Kırım Hanı'nı İstanbul’a çagırdı.Kırım Hanı da "Bu kafirin asıl maksadı İstanbul'dur" deyince bütün vezirler, ulema, şeyh efendiler, ocak ağalarının katılımıyla Padişah'ın huzurunda toplantı yapılmış ve Rusya üzerine sefer için karar alınmış, Rus elçisi Tolstoy'da Yedikule zindanına hapsedildi. Rus Çarı da Osmanlı ile savaşmak için harekete geçmiş, öncü birliklerini Eflak ve Boğdan üzerine sevketmişti. Böylece hristiyan halkı Osmanlı aleyhine isyana sevkettirmek istiyordu. Kendisi de Prut nehri kıyısında karargahını kurmuş, Eflak Voyvodasından gelecek erzak yardımını bekliyordu.
Rus yabaniliğini bilen Eflaklı müteahhitler erzağı Osmanlıya teslim ettiler. Hâlbuki Çar ordusu için 20 günlük erzak almıştı. Osmanlı ordusu da Tuna'yı geçmiş, Çar'ın planlarını bozmuştu. Aniden Türk Ordusunu karşısında gören Deli Petro geri çekilme kararı almıştı. Fakat arkasından Kırım atlı ordusu ile çevrilince telaşa kapıldı. Moskova’ya yazdığı mektupta "Kendisini ancak bir mucizenin kurtarabileceğinden " bahsetmişti. Savaşı kaybederse, içlerinden en ehli olanın Rus Çarı olmasını da yazmıştı. Sadrazam ve Başkomutan Baltacı Mehmet Paşa emrindeki Osmanlı ordusu cepheden saldırıya Osmanlı ordusunda bulunan İsveçli General Separ ile elçi General Ponyatovisky tecrübeleri sonucu, Baltacı'ya hücumu değil, Rus ordusunu muhasara altına almayı teklif ettiler. Rus ordusu zaten açlık ve susuzluk tehlikesi içindeydi.Malesef bu makul teklifi yerine getirmeyen Baltacı,18 Temmuz 1711 günü taarruz emrini verdi. İntizamsız bir şekilde üç saat savaşan Yeniçeriler düşmanın direnişi karşısında 7 bin şehit vererek siperlere geri çekildi. İkinci taarruz emri 19 Temmuz günü verildi. Yeniçeriler bu emre uymakta isteksiz davrandılar. Bu nedenle karşılıklı top atışları yapıldı. Bu sırada Rus ordusu gıdasızlık yüzünden çok kötü durumdaydı. Çemberden kurtulmanın da imkanı yoktu. Kırım ordusu da arkasında Prut nehrini tuttuğu için Ruslar su alamıyordu. Susuzluk tehlikesi de başgöstermişti.Deli Petro çadırına çekilmişti. Tam bu sırada onu bu güç durumdan karısı Katerina kurtardı. Muharebenin üçüncü gününde kocası Deli Petroyu ,Osmanlıya barış teklifi yapmaya razı etti. Mareşal Seremetev başkanlığındaki Rus barış heyeti, Osmanlıları etkilemek içinde Katerina'nın mücevherleri ile Rus ordusundan toplanan para ve mücevherleri, Baltacı’nın kethüdası Osman Ağa ya vermişlerdi.Baltacı da minnet ifadesi hediyeler karşısında yumuşar gibi oldu. Baltacı "Çar başvekilini göndersin" diyince Şafirof Osmanlı karargahına gelerek barış görüşmelerine başlandı.
Rusları barışa zorlayan sebepler belli idi. Peki ya Baltacı'yı barışa sevk eden sebepler nelerdi? Bu durum daima tartışma konusu olmuştur. Baltacı ve çevresine verilen mücevher ve paralar sebep gösterilse de tam doğru değildir. Zira o zamanlar başarılı komutanlara hediye veya fidye verilmesi genel bir kaide idi. Alınan hediyelerde herkesin gözü önünde komutanlara dağıtılmıştı. Rüşvet tezini ortaya atanlar İsveçlilerdi. Çünkü bunlar Çar'ın çok zorda olduğun görmüşler, onu esir alarak ordusunun dağılması için Baltacı'nın barış kararına karşı çıkmışlardı. Baltacı’da barış teklifini kabul edince onu rüşvet le karalamak istemişlerdi. Baltacı'yı barışa zorlayan asıl neden ise Osmanlı Ordusuna güvenememesi olmuştur.
Aslında Baltacı savaş adamı da değildi. Daha üç gün önce Yeniçerilerin durumunu görmüş, ümitsizliğe düşmüştü. Kâhya Osman Ağa'nın da barış yanlısı konuşması karşısında sulh yapılmasına razı olmuştu. Barışa karar verilmeden önce Komuta Meclisi toplanmış, Kırım Hanı'nın itirazlarına rağmen sulh kararı alınmıştı. Görüşmeler sırasında Baltacı "Rus ordusunun teslimini" istedi.Şafirof reddederek savaşacaklarını söyledi. Osman Ağa da tasdik edince sulh müzakeresi başladı. Baltacı’nın Ruslarla barış görüşmelerini haber alan İsveç Kralı 12.Şarl, Bender kalesinden hızla hareket ederek Osmanlı karargahına gelmiş, barışı engellemeye çalışmıştı. Sulhun yapıldığını görünce Baltacı'ya sitem ederek "Rus Çarı'nı esir ederek İstanbul’a götürmeliydin" deyince Baltacı'da "Ya O yokken ülkesini kim idare edecekti" diyecek kadarda gaflet içindeydi. Petro’nun "Sulh şartı olarak her ne isterse veririm" demesine rağmen çok hafif şartlarda anlaşma yapılmıştır. Görünürdeki Prut Zaferi Baltacı'nın kabiliyetinden değil, Rusların hatalarından ve Kırım Hanı Giray'ın manevraları ile elde edilmişti.Baltacı Mehmet Paşa, Türklerin faydasına görünmesine rağmen esasında Ruslar'ın lehine bir antlaşma imzalamıştı.Baltacı'nın cehaleti ve çaresizliği Deli Petro'nun ve Ordusunun kurtulmasına neden teşkil ettiği gibi Rusyanın da bugünkü varlık nedeni olmuştur.
20 Kasım 1711'de Ordu Edirne'ye geldiğinde Baltacı azledilip Limni adasına sürgüne gönderildi. İstanbul'da Baltacı'nın Eus Çarını esir almak fırsatı varken bunu yapmadığı hatta rüşvet aldığı şaiyalarının artması üzerine Kırım Hanı İstanbul'a çağrılarak fikri soruldu. Rus ordusunun açlık nedeniyle esir alınacağından bahsederek Baltacı ve Osman Ağa yı suçladı. Kırım Hanı'nın bu sözleri üzerine Sulh antlaşmasını yazan Reis'ül Küttab Ömer Efendi, Çavuşlar Katibi Abdulbaki Efendi ve Kethuda Osman Ağa idam edildiler. Baltacı’nın da asılması için ferman alındı ise de bu ferman gelmeden sürgünde olduğu Limni adasında ölmüştü. İşte günümüze kadar hakkında birçok şaiyaların yürütüldüğü Prut savaşı ve Baltacı Mehmet Paşa olayı bundan ibarettir.(Saygılarımla)
Enver KABUL
